10 weetjes over whisky & vaten
Vaten worden al eeuwenlang gebruikt, maar oorspronkelijk om spullen in te vervoeren. Tegenwoordig zijn ze onmisbaar in de whiskywereld. En er wordt flink mee geëxperimenteerd.
1. Van welk hout worden vaten gemaakt?
Zoals een mooie bouillon essentieel is voor een exquise soep, zijn vaten dat voor whisky. Bij beide is een goede basis de sleutel tot succes. Whiskyvaten worden gemaakt van stevig eikenhout, wat onderverdeeld kan worden in meerdere soorten. We zien veel vaten van Amerikaans eikenhout en van Europees eikenhout. In Japan tref je duurdere vaten aan van de mizunara- eik (kosten: zo’n € 4000).
2. Hoe beïnvloedt een vat de smaak van de whisky?
Meerdere factoren spelen hierbij een rol: denk aan de leeftijd van een vat, wat er eerder in heeft gezeten (bijvoorbeeld sherry of rum), het soort hout dat gebruikt wordt, hoe men de binnenkant heeft bewerkt, de grootte en waar het vat opgeslagen ligt.
3. Wat is een ‘toasting’ van een vat?
Vrijwel elk vat dat wordt klaargemaakt voor gebruik in de whisky-industrie wordt getoast. Vergelijk het met het rijklaar maken van een auto voor een nieuwe eigenaar. De binnenkant van een vat wordt op een lage temperatuur langzaam verhit. Hierdoor komen zoete en kruidige smaken vrij, zoals vanille, honing, karamel en geroosterde noten. Iets anders is ‘charring’, waarbij er een vat gebrand wordt voor nog meer smaken.
4. Waarom worden er sherry- of bourbonvaten gebruikt voor whisky?
Ook de drank die daarvoor in een vat heeft gezeten bepaalt mede de smaak van whisky. Sherry- en bourbonvaten zijn veel beschikbaar en geven bovendien de whisky heerlijke zoete smaken - nadat deze eerst op Europees of Amerikaans eiken hebben gerijpt. Elke drank geeft een andere smaak aan de whisky. Zo zal rum een andere smaak zal geven dan bijvoorbeeld tequila. Er zijn dus veel opties voor whiskymakers.
5. Wat is momenteel een trend in whiskyvaten?
Iedere whiskymaker probeert aan de beste vaten te komen én ermee te experimenteren. Whisky is in de basis immers hetzelfde: water, gist en graan. Dus de truc is onder meer om unieke vaten te zoeken, van bijvoorbeeld rum, mezcal, tequila, sherry of wijn. En daarin een new make spirit (whisky mag na drie jaar pas whisky heten) te laten rijpen of te ‘finishen’.
6. Wat is ‘finishing’ bij whisky?
Dat is de mooie afrondende fase van een whisky. Een spirit leidt eerst een leven in het ene vat en eindigt daarna in een ander vat voor bijvoorbeeld een paar maanden of bij een oudere whisky een paar jaar. Een mooi voorbeeld is de de GlenAllachie Masi Amarone Single Cask whisky die zo’n afronding krijgt in een zogeheten Masi-vat (zie interview). Masi is een gerenommeerd Italiaans wijnhuis. Met de invloed van hun wijnvaten op deze whisky ontstaat iets bijzonders.
7. Waar worden vaten gemaakt?
Bij kuiperijen over de hele wereld, van Frankrijk tot aan Amerika, maken ambachtslieden ‘duigen’ uit hout van eikenbomen. Met deze ‘planken’ en ringen en vatdeksels puzzelen ze een waterdichte ton in elkaar. In Schotland worden jaarlijks miljoenen vaten gerepareerd, maar er worden nagenoeg nooit nieuwe vaten gemaakt. Het is hard werken en regelmatig krijgen de makers slechts betaald per in elkaar gepuzzeld vat.
8. Welke vaten bestaan er?
Er bestaan vaten in heel veel verschillende soorten en maten. Eén ding is belangrijk om te weten: de grootte van een vat speelt een rol bij de smaak van een whisky. Hoe groter het vat, hoe minder de drank houtcontact heeft, waardoor de smaakafgifte langzamer gaat. Dranken in kleine vaten rijpen juist snel. Veelgebruikte vaten zijn hogsheads (250 liter) en barrels (200 liter). Het kleinste vat? Een octave (60-70 liter).
9. Wat gebeurt er met oude vaten?
Hoewel je vaten voor whisky nagenoeg eindeloos kunt hergebruiken (al geven ze wel steeds minder smaak af) is het een op gegeven moment wel een beetje klaar. Een lekkend vat kan niet meer gebruikt worden voor vloeistof, maar nog wel dienstdoen als decoratie in een restaurant, bioscoop of als bloembak. Een vat met pensioen.
10. Wat bepaalt nog meer de smaak van whisky?
Tot slot is het belangrijk om in het achterhoofd te houden dat een vat niet de volledige smaak van whisky bepaalt. De grondstoffen (water, gist, graan) én de plek waar de whisky op vat rijpt zijn bepalend, niet voor niets zijn master blenders lang bezig om tot een uniek recept te komen.
toost& magazine
toost& is een magazine met handige tips, inspirerende verhalen en maakbare recepten voor liefhebbers van mooie wijnen, bieren, whisky en andere sterke én alcoholvrije dranken. Je kunt nu ook het magazine gemakkelijk digitaal lezen!
Meer lezen
