Roadtrip champagne
Daar waar het eeuwen geleden allemaal begon, op de prachtig gedekte tafels van Europese vorstenhuizen. Vandaag de dag wordt het wereldwijd gevierd en gekoesterd: hét symbool van feest, plezier en samenzijn. En laten we eerlijk zijn, het is ook nog eens onweerstaanbaar lekker. Dus, en route… laat het feest beginnen. Champagne!
GA DIRECT NAAR:
GA DIRECT NAAR:
1. MAISON POMMERY
We zijn in Reims bij het champagnehuis Pommery. De weduwe van wolhandelaar en beginnend champagnemaker Alexandre Louis Pommery, de toen 39-jarige Jeanne-Alexandrine, zette het bedrijfje van haar man voortvarend voort. Het bedrijf produceerde in die jaren ongeveer 20.000 flessen per jaar.
Brut
Champagne was destijds een zoete wijn. Suiker maakte de wijn stabieler en maskeerde de smaak van de druiven die in het koele klimaat soms niet goed wilden rijpen. Maar weduwe (veuve in het Frans) Pommery had andere plannen. Ze wilde een droge, elegante wijn maken, dus vroeg ze de boeren om later, dus rijper, te oog sten. Zo zou er geen extra suiker nodig zijn. Dat was een risico, maar ze waagde de gok en bracht in 1874 de eerste brut champagne op de markt. Toen een unicum, nu verreweg de meest gedronken cham pagnestijl. De brut sloeg aan, eerst in het Verenigd Koninkrijk en daarna in de rest van de wereld. Bij haar overlijden in 1890 produceerde Pommery twee miljoen flessen per jaar.
Nieuwbouw
Een andere visionaire daad: het neerzetten van een nieuw gebouw op een unieke plek met uitzicht op de kathedraal en met honderden verlaten kalkgroeven onder de grond. Het gebouw van Pommery ziet er ‘paleiselijk’ uit, maar is uiterst functioneel en na ruim 150 jaar nog volop in gebruik. Er wordt wijn gemaakt, geblend en gebotteld. Het is een neogothische ‘bijenkorf’, die staat op een van de grootste kelders ter wereld, met 18 kilometer aan gangen en dus die kalkgroeven, de ‘crayères’. Denk aan grote, vaak ronde ruimtes van soms wel 30 meter hoog, de ideale opslagplaats voor champagne. Bij Pommery liggen hier ongeveer 20 miljoen flessen in rust, bij een constante temperatuur van 10oC en een luchtvochtigheid van boven de 85 procent, te wachten tot de keldermeester ze goed genoeg vindt om ze te laten proeven.
Museum
Is zo’n kelder al indrukwekkend, bij Pommery doen ze er met plezier een schepje bovenop. Een deel van de kelders is verrijkt met kunstwerken, bijna allemaal speciaal voor de kelders gecreëerd. Zo sta je ineens oog in oog met een bewegende uil van ruim twee meter. De geprojecteerde uil die je strak aankijkt werkt hypnotiserend in de koude donkere gang. Iets verder loop je door een soort vlindertuin, in een hoekje staan ineens rubberlaarzen te dansen en om de hoek zie je een mooi uitgelichte stapel ‘hashtags’ in de lucht hangen. En het is niet alleen maar moderne kunst. In het kalksteen zijn al in opdracht van madame Pommery prachtige reliëfs uitgehouwen. Het bezoek aan de kelder is een feest op zich. En zeg je feest, dan zeg je champagne.
Millésime Grand Cru 2009
In een lounge van het Pommery restaurant Le Réfectoire krijgen we een glas Millésime Grand Cru 2009. Een fantastisch lekkere champagne om rustig aan te ruiken, erover te praten en uiteraard om af en toe een slokje van te nemen.Hoe zo’n champagne dan is? In het kort: heel erg lekker. Maar als we er meer over mogen zeggen: uiterst elegant, floraal en fris, appel en citrus, maar het doet ook denken aan gedroogde vijgen, een romig amandeltaartje, viooltjes en bessen – dat is de pinot noir die even komt kijken. Deze champagne is wulps en toch strak, mineralig en zijdezacht, lemon curd op getoaste brioche. Bijzonder geslaagd en nu na 16 jaar (!) op zijn top.
Les clos de Pompadour
Na het champagne-intermezzo bezoeken we de ‘achtertuin’ van Pommery. Daar ligt een ommuurde wijngaard, een ‘clos’ in het Frans, van ongeveer 25 hectare. De druiven die hier groeien zijn allemaal bestemd voor de Clos de Pompadour, een van de meer exclusieve champagnes van Pommery. Deze wordt gemaakt van de drie meest gebruikte champagnedruiven: chardonnay, pinot noir en pinot meunier.
2. VEUVE CLICQUOT
Mevrouw Clicquot had nog voor mevrouw Pommery het ongeluk om jong haar man te verliezen. We hebben het over 1804, Barbe-Nicole Clicquot-Ponsardin was 27 jaar. Ze besloot het bedrijf voort te zetten en deed dat op geheel eigen wijze. Het motto van mevrouw Clicquot was even simpel als ambitieus: ‘une seule qualité, la toute première'. Dus ze was verder niet veeleisend, zolang de wijn met haar naam maar de beste was. Daarom ontwierp ze een tafel met gaten waarin de flessen omgekeerd konden worden weggezet. Door af en toe de fles te draaien en de hele tafel te kantelen, zakte de droesem naar de hals. Na het verwijderen daarvan kreeg je heldere wijn. Hoewel nu veelal gemechaniseerd, is de techniek nog steeds dezelfde. De veuve zag ook dat in de wijngaard sommige jaren gewoon beter waren dan andere, dus brak ze met de traditie om altijd wijn van verschillende jaren te mengen en bracht ze in die goede jaren een champagne met jaartal op de markt. Een vintage of millésime. Een nieuwe traditie, die alle champagnehuizen hebben overgenomen
Rosé
Veuve Clicquot had een voorliefde voor pinot noir. Deze rode druif geeft helder sap, zoals witte wijn. Maar als je de schillen even in contact laat met het sap krijgt de wijn kleur. Van lichtroze tot rood. Denk aan de grote rode wijnen uit Bourgogne. Madame Clicquot was de eerste die roze champagne maakte door een beetje rode pinot noir door de witte wijn te mengen. Dat gaf niet alleen een mooie kleur maar gaf de champagne ook een ander karakter. Ook dit is een techniek die iedereen nog steeds hanteert. En pinot noir is ook vandaag de dag nog dominant in de champagnes van Veuve Clicquot.
3. BRIMONCOURT
We zijn door de Grand Montagne de Reims naar Aÿ gereden. Denk bij een ‘montagne’ in dit geval niet aan besneeuwde bergtoppen en klaterende bergbeekjes. Het gaat hier om een glooiende, heuvelachtige wijnstreek, waar pinot noir domineert.
Start-up
We zijn niet verdwaald bij een IT- bedrijf in Silicon Valley; we zijn op bezoek bij Brimoncourt in de Marnevallei. Tussen de eeuwenoude wijnhuizen is Brimoncourt piepjong en gestart in 2008. De eerste champagnes volgen in 2014 en ruim tien jaar later zit Brimoncourt op meer dan 350.000 flessen per jaar. Om in deze tijd vanuit het niets een succesvol champagnehuis te bouwen is meer dan opmerkelijk.
Aan tafel met oprichter Alexandre Cornot vergeet je dat vrij snel. Het blijft een bijzondere prestatie, maar het klopt gewoon wel bij hem. Opa zat in het vreemdelingenlegioen, de andere opa studeerde kunst in Parijs. Vader zat in het leger en Alexandre zelf was marinier en parachutist, succesvol jurist in Parijs, kunsthandelaar in New York, verzamelaar van auto’s, mecenas van kunstenaars. Tsja, dan kun je net zo goed een bijna failliete drukkerij van een vriend overnemen en die weer opbouwen. En daarna de activiteiten en persen verkopen en in het historische pand een champagnemerk uit de vorige eeuw nieuw leven inblazen. Toch? Alexandre ziet er de lol van in: ‘Ik ben van hier, geboren in Reims. Natuurlijk is het een beetje gekkenwerk, maar we hadden er vertrouwen in. En veel plezier. Dus waarom niet?’
Négociant manipulant
In Champagne heb je boeren die van hun druiven zelf wijn maken, maar je hebt ook heel veel bedrijven die druiven of druivensap kopen. Bij Brimoncourt zijn ze ‘négociant manipulant’, wat betekent dat ze druiven of sap kopen en daarvan champagne maken. Alexandre: ‘We zijn nieuw, maar in deze zin heel traditioneel. Wij kopen de oogst, we weten natuurlijk precies bij wie en welke kwaliteit we kopen, en daar maken we uiteindelijk wijn van. Het blenden en rijpen vraagt precisie, het gaat om details, maar ook om creativiteit. Dat past heel goed bij me.’
Bij Brimoncourt hebben ze zo hun eigen stijl. We mogen het van Alexandre niet elegant noemen: ‘Iedereen heeft het steeds over elegant, we zeggen het zelf ook vaak en de champagnes zijn ook elegant, zo hebben we ze bedoeld. Maar we hebben behoefte aan meer woorden.’ Uitnodigend, fris, sympathiek, geraffineerd, licht, gelaagd, beschaafd, gevoelig, toegankelijk, precies, opwekkend, vrolijk – in goed Frans ‘anti-depressant’. Woorden genoeg? En hoewel we het hier over de champagnes van Brimoncourt hebben, zou je deze woorden ook zo op Alexandre zelf kunnen plakken.
4. DE SAINT-GALL
Nog iets zuidelijker, de Côte des Blancs. Chardonnay-country. We gaan langs bij coöperatie Union, in Avize, die de champagnes van het merk De Saint Gall maakt. Dat Gall heeft overigens niets met Gall & Gall te maken. Het is een champagnemerk ooit opgedragen aan de monnik Saint Gall of Saint Gallus.
Frédéric Baiocco, Export sales manager, vertelt: ‘Ruim 90% van de wijnboeren die bij ons zijn aangesloten hebben hun wijngaarden in de Premier Cru en de Grand Cru. Zonder op te willen scheppen zijn dat gewoon de allerbeste champagnedruiven die er bestaan. We werken hier als coöperatie, dus we werken voor de ruim 2300 wijnboeren en hun families. Niet voor aandeelhouders of investeerders. Van de totale oogst houden we 10% zelf. Daar maken we de De Saint Gall champagnes mee in totaal ruim 1,2 miljoen flessen. De rest gaat naar andere champagnemakers, ook de grote merken kopen bij ons.’
Coöperatie van coöperaties
General manager Pierre Desanlis: ‘Veel dorpen in Champagne hebben een coöperatie. Dat is de plek waar de druiven van de verschillende leden worden verzameld en worden geperst. Union is een samenwerkingsverband van 15 van die coöperaties. We plukken alles met de hand, dat is verplicht hier. We zijn net deze week begonnen met de oogst. Als jullie willen komen kijken, we oogsten morgen pinot noir in Cumières, aan de andere kant van Épernay.’
De dag erna is prachtig. We staan met de plukkers bij zonsopkomst in de wijngaard. De sfeer is uitstekend, ook omdat de oogst heel goed lijkt te zijn. Pierre: ‘Maar nooit te vroeg juichen! We moeten het eerst nog proeven en we moeten nog heel veel druiven plukken. In januari, als de wijnen tot rust komen, weten we het zeker.’
5. MOËT & CHANDON
De Moët Impérial is de meest verkochte brut champagne ter wereld. Iedere seconde (!) vliegt ergens in de wereld een Moët Impérial kurk door de lucht. Natuurlijk hebben ze ook andere champagnes, aan topwijn geen gebrek. Maar het maken van zoveel flessen brut met altijd de eigen stijl en dezelfde kwaliteit, dat is ongelofelijk knap. Het woord Impérial op het etiket is trouwens een rechtstreekse verwijzing naar de vriendschap tussen Napoleon Bonaparte en Jean-Rémy Moët, de kleinzoon van grondlegger Claude Moët. We krijgen een uitgebreide rondleiding door de kelders die zijn uitgehouwen in het kalksteen onder het hoofdkantoor. De gangen zijn lang genoeg om een halve marathon te organiseren. In een deel van de kelder liggen oude jaargangen, niet meer voor de verkoop, maar als smaakbibliotheek voor de champagnemakers. Door oude wijnen te proeven en in het archief te kijken wat de samenstelling is en hoe de wijn ooit is gemaakt, kun je deze analyseren en die informatie gebruiken voor de toekomst.
Brut Impérial
De brut Moët Impérial is een champagne die gemaakt wordt van meer dan 100 wijnen uit verschillende jaren en verschillende gebieden. De samenstelling verschilt per jaar, want iedere oogst levert net andere smaken op. En die worden dan weer gecombineerd tot de Moët smaak. Om dit voor elkaar te krijgen worden duizenden wijnen geproefd. De specifieke stijl wordt ook gecreëerd door het gebruik van een eigen gist. Deze geselecteerde gist, die van nature op de druiven aanwezig is, haalt bepaalde smaken in het druivensap naar boven. Met de ene gist zal de wijn meer naar rood fruit smaken, een andere gist zal misschien een rondere smaak opleveren.
Collection Impériale Création No. 1
Om af te sluiten hebben ze bij Moët nog een verrassing in petto. We proeven een kunstwerk van de keldermeester Benoît Gouez, de Collection Impériale Création No. 1. Deze champagne is een samenstelling van zeven verschillende vintages, gemengd in 2014 en daarna nog negen jaar op fles gerijpt. Hierna wordt de gist verwijderd en mag de definitieve kurk op de fles. En zo zitten we aan het einde van onze roadtrip nog even in een soort champagne-achtbaan. Alsof Benoît de trip voor ons wilde samenvatten en alles wat champagne zo fascinerend maakt in één fles heeft gestopt. Je proeft de tijd, de druiven, de arbeid. Ontwikkeling. Smaak in meerdere lagen. De champagne verandert bij iedere slok, een wereld op zich. Merci Benoît, merci Moët. Merci champagne!
toost& magazine
Dit artikel komt uit de feesteditie van het magazine toost&. toost& is een magazine met handige tips, inspirerende verhalen en maakbare recepten voor liefhebbers van mooie wijnen, bieren, whisky en andere sterke én alcoholvrije dranken. Je kunt nu ook het magazine gemakkelijk digitaal lezen!
Meer lezen
