Roadtrip Schotland

2. MUIR OF ORD, THE SINGLETON OF GLEN ORD DISTILLERY

Een straffe wind, de zon schijnt zo nu en dan, en af toe valt er een fikse bui: een typische Schotse zomerdag. Op het zogenaamde Black Isle boven Inverness, in het noorden van Schotland, zijn we te gast bij The Singleton Distillery. Of eigenlijk zijn het ‘distilleries’, want The Singleton heeft er drie in de Schotse Highlands.

Glen Ord, waar het proeflokaal is en de rondleidingen worden gehouden, maakt whisky’s die rijpen op vaten van vooral Europees en een beetje Amerikaans eikenhout. Dufftown gebruikt ongeveer half-half Europese en Amerikaanse vaten en Glendullan gebruikt vaten van voornamelijk Amerikaans eikenhout. Dat zorgt voor verschillende smaakprofielen en whisky’s die op verschillende markten worden verkocht. De gemiddelde Indiase consument verwacht namelijk iets anders van zijn whisky dan een Amerikaanse of Europese liefhebber.

The Singleton is een van de weinige distilleerderijen die hun gerst zelf mouten – voor alle drie de distilleerderijen. In the old days moutte elke distilleerderij zelf, maar tegenwoordig kiest men vaak voor uitbesteden, dat is sneller en efficiënter. Snel is bij The Singleton echter geen thema.

Combineer eens met een dessert met noten, chocolade en koffie, zoals ze tijdens The Singleton tour doen.

3. INVERGORDON, THE DALMORE, WHYTE & MACKAY

We proeven de whisky van The Dalmore op een bijzondere plek: in een soort scheikundelokaal, de werkplek van Nicholas Wilson. Hij is kwaliteitscontroleur van Whyte & Mackay, het moederbedrijf van vele whiskymerken, waaronder The Dalmore, Jura en Tamnavulin.

Maar eerst laat Wilsons collega Noel Ireland ons zien waar de geïmporteerde bourbonvaten worden gecontroleerd en klaargemaakt voor hun Schotse avontuur. Op deze plek kunnen ze vaten ook ‘vernieuwen’: een deel van de binnenkant wordt dan weg geschaafd – die heeft voldoende smaak en kleur afgegeven – en geblakerd, zodat het hout weer ‘open’ gaat staan. Hierdoor kan het vat nog een whiskyleven (of langer) mee. Tienduizenden vaten van The Dalmore en Jura liggen hier opgeslagen.

Nicholas heeft intussen een interessante proeverij voorbereid. Of eigenlijk is het een snuffelarij. ‘We gaan alles ruiken, van de basisdrank tot de uiteindelijke whisky, en heel veel jaren ertussen. Ik heb de basisspirits met gedistilleerd water teruggebracht tot 20% vol alc.’, zegt hij. ‘Dan kun je heel goed de geuren opvangen. Om ze te drinken zijn ze nu minder interessant. De uiteindelijke whisky’s proeven we zonder water, hoor.

Of hoogstens een paar druppeltjes om hem een beetje los te maken. We maken hier whisky van tarwe, die gebruiken we uiteindelijk om er onze blended Scotch whisky mee te maken. Maar we slaan hier ook de basiswhisky van bijvoorbeeld The Dalmore en Jura op. We hebben het dan natuurlijk nog niet echt over whisky, maar over spirit. Ik vind het heel fascinerend om de spirit te proeven naast de whisky van drie jaar oud en zes jaar oud, en nog ouder. Je ruikt dan meteen wat een houten vat en de tijd met de smaak doen, maar je proeft ook nog steeds de spirit! Dat laatste maakt iedere distillery uniek.’ 

Nicholas heeft gelijk, het is heel interessant om te ruiken dat de Jura spirit heel anders is dan die van The Dalmore, terwijl het precies dezelfde ingrediënten zijn. ‘De Jura spirit heeft toch dat eilandgevoel, iets ziltigs, je ruikt wat zeewier zelfs, oesters misschien ook wel. En bij de spirit van The Dalmore ruik je hoe evenwichtig hij al is. Meer fruittonen, heel rijk en toch toegankelijk’, besluit Nicholas. 

4. BOWMORE, ISLAY, BOWMORE DISTILLERY

Van de oostkust zijn we dwars door de highlands naar de westkust gereden. In Kennacraig wacht de ferry om ons naar Islay te brengen, een bedevaartsplaats voor veel whiskyliefhebbers. Na een ruige overtocht: arrival at Bowmore Distillery. Bowmore, in het gelijknamige dorpje, is de oudste distilleerderij van het eiland.

‘We zitten in het midden van het eiland en dat matcht met de stijl van onze whisky. In het zuiden van het eiland wordt de mout met flink wat turf gedroogd, daar zijn de whisky’s ook beroemd mee geworden. Ze zijn heavily peated. In het noorden van Islay en op Jura gebruiken ze tegenwoordig vaak minder of bijna geen turf. Bowmore zit in het midden. We zijn bescheiden mensen, maar ik durf te zeggen: we hebben hier the best of both worlds’, vertelt Margaret Thomson lachend, maar bloedserieus.

Ze is trots op haar Bowmore. ‘Mijn vader werkte hier, mijn neef werkt hier, mijn man David is de Distillery Manager. We zijn niet de eigenaren, Bowmore is onderdeel van een groter bedrijf, maar het voelt wel als ons eigen bedrijf.’

Bowmore ligt niet alleen op een prachtige plek, de distilleerderij is ook uniek omdat nog een deel van de gerst zelf op de vloer wordt gemout. ‘Dat deed vroeger iedereen natuurlijk. Wij houden graag vast aan deze traditie, doen nog zoveel mogelijk met de hand en zijn ervan overtuigd dat je dat proeft in de whisky. Het keren van de mout moet een paar keer per etmaal, ook ’s nachts. Iedereen die bij ons in de productie werkt, is begonnen op de vloer. David zegt altijd: op de vloer moet je het leren, je moet begrijpen wat er gebeurt, je moet zien wat de gerst doet. Daarna kun je doorgroeien. We gebruiken meestal 30-40% van onze mout; de rest kopen we. Soms maken we een whisky met alleen onze eigen mout, en geloof me, dat levert een heel andere whisky op. 

5. JURA, JURA DISTILLERY

Islay is bijzonder en met negen distilleerderijen (en één in aanbouw) kan de whiskyliefhebber zijn of haar hart ophalen. Maar Jura heeft iets magisch. Je pakt de kleine ferry van Islay, dan is er een weggetje, een hotelletje met een barretje, er is een winkeltje, er zijn ruim 200 inwoners en 6000 herten. En er is de distilleerderij. Ook nu schiet het weer alle kanten op, de palmbomen staan het ene moment in de zon, het andere moment worden ze gegeseld door regen.

De distilleerderij werd geopend toen het eiland nog meer dan 1000 inwoners telde. In de loop der tijd waren er verschillende eigenaren – met ups en downs. In de jaren ’60 van de vorige eeuw is de distilleerderij voor de zoveelste keer nieuw leven ingeblazen. Dat was goed voor het eiland, want het levert nog steeds werkgelegenheid op in de distilleerderij én in het hotel. ‘We liggen natuurlijk nogal afgelegen en dat heeft nadelen, want we weten nooit precies wanneer onze mout binnenkomt. 

Ook voor klanten is het niet altijd makkelijk ons te bereiken. Zeker als er veel wind staat, gaat de ferry soms een hele week niet, dus kan er niemand van het eiland af of erop. Dat draagt wel bij aan de charme’, vertelt Kirsty Wright.

Ze woont op Islay maar pakt met plezier iedere dag (als het weer het toelaat) de ferry naar ‘haar’ distilleerderij. ‘Ik ben de Brand Home Manager, dus ik mag iedereen hier ontvangen en alles vertellen over de distilleerderij. We hebben de pot stills, de ketels, zo hoog mogelijk gemaakt. Hoger konden ze niet vervoerd worden. We wilden een zuivere spirit, dus dan is een hoge still heel belangrijk. En ons water komt uit het meer hier boven het dorp. We hebben een extreem droge maand gehad, maar zelfs dan nog hebben we genoeg schoon water.’

Jura staat bekend om een fruitige en uitgebalanceerde stijl en de grote variëteit aan houten vaten waarop de whisky rust. ‘We hebben in het verleden ook wel wat geëxperimenteerd met meer peated whisky’s, maar we zijn nu gewoon weer terug naar onze eigen stijl. Je kunt zeggen dat we tussen een Highland- en een Islaywhisky in zitten. Maar alles met de spirit van Jura.’

6. ARDNAHOE, ISLAY, ARDNAHOE DISTILLERY

Weer terug op Islay. Veel distilleerderijen zijn trots op hun vaak lange geschiedenis. Ardnahoe is piepjong, maar schrijft al wel geschiedenis. Distillery Manager David Livingstone: ‘We hebben de distilleerderij helemaal kunnen maken zoals we haar wilden. Van de fermentatiekuipen tot aan de stills. Wie krijgt nou ooit die kans? Op 9 november 2018 hebben we het eerste vat gevuld. Dat was bijzonder. We stonden hier, roken de net gedistilleerde spirit, en toen wisten we het: het klopt, het werkt, het wordt fantastisch. Ik ben geen emotionele jongen, maar het was wel even een momentje.

Toen moesten we natuurlijk nog drie jaar wachten voordat we het whisky mochten noemen.’ In de jaren dat de spirit lag te wachten om whisky te worden, werkte David nog even bij een andere distilleerderij. ‘Maar toen ze me vroegen Distillery Manager te worden, heb ik geen moment getwijfeld. Mijn vader was Distillery Manager, mijn opa ook, en nu treed ik in hun voetsporen in een van de mooiste en meest veelbelovende distilleerderijen van Schotland. Op mijn eigen eiland Islay. Ik ben happy.’

We worden rondgeleid door Elizabeth Aitchison, kind van het eiland en kind van Ardnahoe. ‘Ik ben meteen na de middelbare school hier begonnen, dus heb alles hier geleerd en vanaf het begin meegemaakt. Het loch iets verderop was voor ons de belangrijkste reden om hier te gaan bouwen; daar komt al ons water vandaan. We genieten iedere dag van het fantastische uitzicht, maar dat zegt niets over de kwaliteit van de whisky. De kwaliteit maken we hierbinnen. Toen ik begon was ik te jong om whisky te drinken, maar nu kan ik er erg van genieten. Ik laat mijn vrienden altijd van alles proeven. We wonen op Islay, dus dan is het toch fantastisch om je eigen whisky te drinken?’ Elizabeth is trots en zeer enthousiast. Ze maakt overdag met het hechte team van Ardnahoe prachtige whisky’s. Ze woont op een kwartiertje rijden en in haar vrije tijd draaft ze graag met haar paard over het strand of door de heuvels van Islay. We begrijpen haar enthousiasme wel. Om met Davids woorden te spreken: ‘The best is yet to come.’